Masai Mara National Reserve / Safari in Kenya

0.
Sáu giờ sáng trên chuyến tàu Nairobi đi Mombasa, người mẹ trẻ địu con ngồi bên khung cửa sổ ở toa ăn. Có những khoảnh khắc mà ta cảm thấy không thể tái tạo lại.

Mặt trời lên, tròn vành vạnh, chớp nháy qua khung cửa sổ làm cô bé thức giấc, nhoài người ra khỏi chiếc địu để lộ mái tóc bông xù dưới nắng. Cả khoang tàu đông kín khách tự nhiên chợt lặng im trong một tích tắc. Điện thoại của chúng tôi đang bật “The Very Thought of You" của Ella Fitzgerald - như tạc ra cho riêng lúc này đây.

Cô bé đặt hai bàn tay bé tí hin lên bầu ngực mẹ, cảm nhận rằng mẹ vẫn ở đấy, ngẩng đầu lên nhìn mẹ cười mãn nguyện. Người mẹ khẽ chớp mắt, và một dòng nước mắt tuôn rơi...

Một tích tắc ngắn ngủi mà có thể ẩn chứa cả một câu chuyện dài khiến người ta day dứt.

1.
Anh nói với tôi rằng anh tưởng tượng Hemingway hiện ra như Gil quay trở về quá khứ trong “Paris ở nửa đêm”, vừa nốc rượu bourbon như nước lã, rồi tiếp theo là một ly dry martini 15 phần gin 1 phần vermouth như đại tá Richard Cantwell trong “Across the River and Into the Trees”, vừa nói một câu anh phịa ra, “Hãy đi đi, và để những câu chuyện đời ám vào người mày, viết nó ra mạch lạc cũng được mà lạc đề cũng chả sao, nhưng giản dị và truyền cảm từ đầu đến cuối, đừng có chớp nhoáng mấy dòng ngắn củn lụt vô nghĩa sau đó tìm cách lắp ghép lại thành một mớ hỗn độn kiểu văn mỳ ăn liền ba xu xưa nay mày vẫn thường viết.”

Nhưng chuyến tàu còn dài, anh có cảm giác hôm nay mình sẽ gặp may và viết được gì đó tử tế.
Cũng chính Hemingway đã viết, "Khi mùa xuân đến, dù là mùa xuân hụt, không có vấn đề gì ngoài mỗi một việc là tìm nơi tận hưởng đến cùng. Thứ duy nhất có khả năng làm hỏng một ngày là con người. Con người chính là nhân tố làm mất vui, trừ một vài người hiếm hoi luôn tươi trẻ như chính mùa xuân."

2.
Chuyến đi Kenya lần này, chúng tôi thu thập đuoc nhiều thứ hay ho từ những góc nhìn hết sức khác nhau. Hôm nay có thể ở Airbnb 20€/đêm của một gã Kenya trung lưu vừa chụp ảnh và chạy Uber để kiếm sống, hôm sau đã thành ở resort sang trọng bên hồ Naivasha có đủ hà mã, hươu cao cổ, trâu, linh dương, ngựa vằn vàn đi dạo tự do lơ thơ trong khuôn viên. Lương hai tháng của người kéo vali giúp tôi lên phòng (theo lời gã) không đủ để trả tiền phòng một đêm.

Hôm nay có thể ở một khách sạn kiểu cắm trại du lịch sinh thái đắt tiền ở nơi đồng không mông quạnh giữa khu bảo tồn quốc gia Masaai Mara mà nếu phải tự trả tiền thì chắc chỉ một tuần là chúng tôi nhẵn túi, nơi sao trời sáng rực cả đêm, và lợn lòi đào đất trước cửa trại, hôm sau đã ở trong căn hộ Airbnb khác, rẻ tiền nhưng ấm cúng và mến khách gần trung tâm Nairobi của một bà mẹ đơn thân khá giả có trong mình ba dòng máu Đức, Mỹ, Kenya với hai cô con gái còn tuổi đi học nhưng thích chụp ảnh.
Chúng tôi đi vào tâm bão do chính mình tạo ra, xa ra và gần lại, tự làm mình mệt nhử với những luồng suy nghĩ ngớ ngẩn và mộng mơ. Điều gì đưa tôi đến Kenya?

3.
Nói dài nói ngắn, Sam và Doris đã tìm thấy chúng tôi trên Instagram, mạng xã hội của Mỹ thông qua hệ thống VPN đặt máy chủ ở Ấn Độ. Ba tuần lên kế hoạch và chúng tôi bay tới Kenya bằng hai hãng không Trung Đông khác nhau, Etihad và Emirates. 6177 và 9214 cây số từ Bắc Kinh và Dusseldorf tới Nairobi. Chỉ nguyên những con số không thôi đã nói lên nhiều thứ về cuộc phiêu lưu có một không hai này.

Bước lên chiếc Jeep Land Cruiser xanh nõn chuối chín chỗ khổng lồ đón chúng tôi, Sam và Doris từ hồ Naivasha, anh tài xế đã cảnh báo, 60 cây số cuối trước khi đến Mara mới là món hàng thật sự mà Mara tặng để tỏ lòng “hiếu khách".

Tôi chỉ cười và thầm nhủ, “Cứ thử xem.”
Hai mươi cây số đầu thật hân hoan, thật là một trải nghiệm thực sự khó quên. Tôi đã nghĩ đến việc múa những dòng văn ghi lại cảm xúc của mình đậm chất thơ. Rằng người ơi, cung đường này đừng có bị bê tông hoá để phá hoại cảnh quan hoang sơ đến từng này.

Hai mươi cây số tiếp theo, những gì còn đọng lại trong tôi chỉ còn: "Mẹ kiếp, con đường chết tiệt này bao giờ mới hết đây."

Và rồi đến hồi ba, chốt hạ, nếu ở đây, bạn cũng sẽ như tôi, im lặng tuyệt đối dựa đầu vào cửa kính ngắm bụi đất vàng vọt bay qua mặt mình, để nó tẩn cho mình một trận bầm dập, từng nhịp một. Nhưng chỉ có thế thì đồng cỏ mới có thể xuất hiện! Như con đường gạch vàng đưa Dorothy và chú chó nhỏ Toto trong “Phù thuỷ xứ Oz” đến thành phố Ngọc Lục Bảo.

Mara xanh rì và bạt ngàn dài đến tận chân trời. Người ta bảo vào những ngày đẹp trời, ta có thể nhìn thấy những gì ở xa đến 40 cây số.

Lấp ló trên nền xanh bất tận của Mara là người Masaai trong chiếc chăn khoác qua người màu kẻ ca-rô đỏ đen đặc trưng từ thời thuộc địa Anh. Mỗi một gã Masaai có những đàn gia súc hàng trăm con chăn thả sát mép khu bảo tồn, ngay ngoài cổng Musiara.
Ngựa vằn, sư tử, báo, voi, hà mã, lợn lòi, trâu, hươu, linh dương, bò, cá sấu, ... nhiều không đếm xuể. Bất chấp việc đã nhìn thú hoang ngàn vạn bốn trăm lần qua màn hình, chứng kiến chúng tận mắt ở đây giữa môi trường của mình, bằng cả năm giác quan thật sự là một trải nghiệm hoàn toàn khác.

Sao trời ở Governors Camp nơi chúng tôi ở sáng rực cả đêm, và lũ lợn lòi con đào đất lục sục trước cửa trại. Ở dưới bờ sông Mara sắp cạn, đàn hà mã đập nước bì bõm, rống lên một bài phát biểu rực rỡ và kết thúc đêm của chúng bằng một tràng rắm to không kém. Nhưng đêm của tôi vẫn còn dài.

Tôi chắc rằng Sam và Doris có thể chia sẻ và hiểu được những cảm xúc của chúng tôi với Mara. Chúng ta chẳng biết chuyện gì sẽ xảy ra với đời mình. Một sự kiện xảy ra, nó có thể là tất cả và cũng có thể chẳng mang ý nghĩa gì đặc biệt. Tôi chỉ biết cứ tiếp tục bước, chân này nối tiếp chân kia và một ngày nào đó ngoảnh lại, ta đã trèo lên đỉnh một ngọn núi tuyết vĩnh cửu. Hoặc vài. Hoặc cưới nhau ở Mara, giữa nơi đồng không mông quạnh, với người tình và người bạn thân nhất của mình. Tôi lại nhớ Sam nhảy múa và hát theo những chiến binh Masaai trẻ tuổi, điệu nhảy truyền thống để chứng tỏ sức mạnh của mình với phụ nữ. Tôi nhớ già làng Masaai nhổ sữa dê lên chân cô dâu chú rể để chúc phúc cho đôi trẻ một cuộc sống đủ đầy.
Liệu bọn tôi có khả năng diễn tả lại chúng bằng lời và hình ảnh? Dù chỉ là một cơ hội mong manh nhất?

4.
Chúng tôi luôn có cơ may được gặp những anh tài xế Uber chịu khó trò chuyện. Một gã cho tôi biết hệ thống giáo dục của Kenya chia làm hai cấp. Tiểu học từ lớp Một đến lớp Tám, trung học từ Chín đến 12. Đại học bốn năm, cao đẳng ba năm. Trẻ em ba tuổi đi mẫu giáo ba năm. Học phí đắt đỏ so với điều kiện sống, nhưng có một sự chênh lệch lớn giữa những công việc lao động chân tay và những người có bằng đại học. Đó là một cuộc nói chuyện dài trên đường tới sân bay khi tôi rời Nairobi để quay lại Đức - gã trai trẻ mới bằng tuổi tôi (28) nhưng đã có hai cậu con trai. Cậu bé út Sáu tuổi học lớp Một, học phí tính ra khoảng 200$ một kì (một kì tiểu học/trung học ở Kenya dài ba tháng, một năm ba kì), chưa tính tiền ăn trưa và các phụ phí cho trường khác. Học phí trung học đắt gấp đôi và học phí đại học khoảng 4000$ một năm. Lương tháng một người công nhân xây dựng (thợ xây....) khoảng 150-300$. Lương giáo viên tầm 1000$ và lương của một kỹ sư tốt nghiệp đại học khoảng 4000-5000$.

Lương trung bình của người dân Đức khoảng 40,000€. Tiền phụ cấp cho mẹ, cho con. Giáo dục miễn phí cho đến hết cấp ba. Đại học chỉ phải đóng một khoản phí tượng trưng xây dựng trường không đáng kể mỗi kì. Cái đặc quyền miễn phí giáo dục mà ngày xưa tôi cũng được nhận khi 18 tuổi sang Đức học đại học. Ngày trước gã cũng làm kĩ sư (học nghề, không phải đại học) nhưng có một thời gian chán đời nên bỏ chuyển sang chạy Uber, thu nhập không đến nỗi quá tồi, lịch làm việc thì tự chủ, có nhiều thời gian dành cho vợ con hơn. Nhưng gã biết cũng sẽ không kéo dài mãi như thế này được, sớm hay muộn gã cũng định đi học cao lên và quay lại làm công việc của mình. Chỉ có điều, giờ cứ tận hưởng khoảng thời gian này đã. Con còn bé, tuổi ấu thơ của chúng rất quan trọng đấy, đã đi sẽ không trở lại, còn việc kia, tao bỏ Uber quay lại làm lúc nào chả được.
Tôi hỏi gã có chán ghét tổng thống của nước mình không, nhưng những người Kenya hình như thật lạc quan, có lẽ đó là lý do họ sống vui vẻ hơn người Đức. Ông ta sống sung sướng như vua thật đó, nhưng ít ra còn được việc hơn nhiều người cầm quyền trước đó. Ấy là gã đã nói thế.

5.
Ở ngoài thiên nhiên hoang dã của Kenya, hiếm khi chúng tôi phải tham gia những “sự kiện xã hội", có lẽ cái lần duy nhất cả hai phải “đụng độ” với đám đông là bữa tiệc cuối tuần ở khu nghỉ dưỡng bên hồ Naivasha. Chúng tôi để ý đến anh, một gã Masaai chính gốc, mỗi tối thứ Bảy lại đến đây hát và chơi đàn kiếm sống. Tôi băn khoăn liệu anh ta được họ trả bao nhiêu? Bao nhiêu là đủ để bắt một người đứng hát lạc lõng giữa những kẻ ngoại quốc cũng lạc lõng với Kenya. Họ đâu đoái hoài đến Kenya hay đến anh. Thế giới này giờ chỉ đầy rẫy những kẻ tự yêu bản thân mình mà thôi. Anh lặng lẽ hát những bài quen thuộc với người phương Tây như Hakuna Matata, Can you feel the love tonight, Under African Skies... để chiều lòng họ.

Mặt anh ta chỉ bừng sáng khi hát đến một bài anh viết, chẳng có tên cũng chưa bao giờ được thu âm lại dưới hình thức nào. Tôi thấy bài hát thật hay dù sau đó anh kể chúng tôi rằng nó nói về tình yêu kính chúa và tôi thì chẳng quan tâm gì đến chúa Giê-su của anh. Bạn trai tôi nài nỉ anh đặt tên cho nó cũng như để tôi thu âm lại bằng điện thoại, định về nhà sẽ tải lên soundcloud. Hãy để tôi cùng hàng triệu triệu người vô danh khác làm những lưu trữ viên của thế giới, lưu giữ những gì đẹp đẽ nhất, dù nhỏ đến đâu. Bạn tra tôi miên man nghe mãi cho đến khi chìm vào giấc ngủ mơ màng, anh bảo anh đã cầu cho thế giới cần thêm những người đáng mến như anh ca sĩ, thay cho bè lũ khốn nạn, bỉ ổi và trục lợi. Nếu như thế, có lẽ tôi đã yêu con người hơn nhiều chút.

6.
Lúc từ Mara quay lại thủ đô Nairobi, tôi gặp một người nghệ sĩ ở khu chợ trung tâm Nairobi. Anh bán những bức tranh anh vẽ, trên lá chuối hay vải, vẽ tay từng bức một. Trước khi đến đây, tôi đã được những người bạn (phương Tây có, Kenya có) cảnh báo về chuyện mặc cả và ép giá. Tôi đã mặc cả tấm tranh Panorama treo tường và bốn tấm lót bàn ăn bằng lá chuối xuống giá một nửa, hả hê như một chiến thắng vang dội. Sau khi mua, anh vẫn vui vẻ và kể một cách say mê về quy trình vẽ tay những tấm tranh này. Ở đó toát ra sức sống và ánh sáng, sự tự hào. Giống như bạn trai tôi hay thao thao bất tuyệt về phim ảnh khi gặp được cạ. Lúc đó tôi mới biết anh vẽ bằng cách lấy dao khắc lên vải cho thành nét, sau đó chấm dao vào màu acrylic tô lên những chỗ đã chạm khắc. Từng nét một, và một bức tranh có thể mất từ ba ngày đến một tuần. Đột nhiên tôi cảm thấy xấu hổ và khó chịu với bản thân mình vì đã mặc cả.

Đúng là phải đi và chứng kiến tận mắt, đừng để những gì truyền thông và người khác áp đặt định kiến lên suy nghĩ của mình. Những người Kenya tôi gặp, họ đều là những người thân thiện, vui vẻ nhất thế giới. Tôi chả nhớ tên anh nữa, chỉ nhớ được anh họ Mwangi, vì anh kể đó là họ phổ biến nhất ở Kenya, giống như họ Nguyễn ở Việt Nam. Anh họ Nguyễn của Việt Nam nói những câu chuyện bâng quơ không đầu không đuôi với một ông Mwangi ở Kenya - chỉ thế thôi mà nghĩ lại thấy bồi hồi không rõ.

Đời có những cách sắp đặt thật kì lạ, và ở giữa cái bối cảnh hổ lốn ấy của khu chợ trung tâm ở Nairobi nóng nực và bụi bặm, giữa tiếng còi xe inh ỏi và hàng đoàn người đi bộ kín lề đường tìm chỗ ăn trưa, hay giữa Masaai Mara ngút ngàn đồng cỏ, gió và mùi của tự do tôi đã tìm thấy gì đó thật nặng để lấp đầy khoảng trống của mùa xuân hụt trong mình. Còn cái đó là cái gì thì tôi cũng không miêu tả được. Nó là tiếng động cơ xe Jeep bốn cầu khô không khốc nghiền qua bụi đá, tiếng nói chuyện của những người bạn đồng hành, những câu truyện kể bất tận từ Phi châu. Chiếc Land Cruiser quay lại con đường quen thuộc nối hai thế giới tưởng gần trên số liệu mà cách nhau xa vời vợi, giống như vừa lướt qua một làn sương mù dày đến nỗi nước bám dính lại trên mặt. Ta biết rằng, những hình ảnh rực rỡ này sẽ còn tiếp tục nhảy múa như một trong những ký ức đẹp nhất của đời mình: bạn, người tình và đồng loại.

GEARS & STUFF THAT I PERSONALLY OWN & USE